گزارش‌های اخیر درباره همکاری نظامی فزاینده میان تایوان و اسرائیل برای توسعه سامانه پدافند هوایی « T-DOM» نشان‌دهنده ورود یک متغیر حساس جدید به معادلات امنیتی شرق آسیاست؛ متغیری که خشم آشکار چین را برانگیخته و ابعاد ژئوپلیتیکی فراتر از یک همکاری صرفاً فنی یا دفاعی به خود گرفته است. این همکاری، که به‌طور غیررسمی از آن به‌عنوان «گنبد آهنین تایوان» یاد می‌شود، نه‌تنها توازن نظامی در تنگه تایوان را تحت تأثیر قرار می‌دهد، بلکه به نقطه تلاقی بحران‌های غزه، رقابت چین و آمریکا و بازتعریف روابط اسرائیل با شرق آسیا تبدیل شده است.

خشم پکن از انتقال تجربه نظامی اسرائیل به تایوان

بر اساس ارزیابی نهادهای امنیتی و اطلاعاتی چین، سامانه T-DOM تایوان شباهت ساختاری و مفهومی قابل‌توجهی با سامانه دفاع موشکی گنبد آهنین اسرائیل دارد. این شباهت، از نگاه پکن، تصادفی یا صرفاً الهام فنی نیست، بلکه نتیجه انتقال مستقیم دانش، فناوری و تجربه عملیاتی اسرائیل به تایوان تلقی می‌شود. حساسیت چین زمانی افزایش یافت که گزارش‌هایی درباره سفرهای محرمانه مقامات ارشد تایوانی به اسرائیل و دیدارهای متعدد هیئت‌های سیاسی و پارلمانی اسرائیل از تایپه منتشر شد؛ تحرکاتی که پکن آن‌ها را نقض آشکار اصل «چین واحد» می‌داند.

برای چین، تایوان نه یک بازیگر مستقل، بلکه بخشی جدایی‌ناپذیر از حاکمیت ملی این کشور است. از این رو، هرگونه تعامل نظامی رسمی یا نیمه‌رسمی تایوان با کشورهای دیگر، به‌ویژه در حوزه‌های حساس دفاعی، به‌منزله دخالت مستقیم در امور داخلی چین تلقی می‌شود. در این چارچوب، همکاری اسرائیل با تایوان از خط قرمزهای سنتی پکن عبور کرده و به سطحی رسیده است که می‌تواند پیامدهای سیاسی و امنیتی جدی برای روابط چین و اسرائیل به همراه داشته باشد.

اسرائیل، که در سال‌های اخیر تلاش کرده روابط متوازنی میان چین و ایالات متحده حفظ کند، اکنون در موقعیتی پیچیده قرار گرفته است. از یک سو، تل‌آویو به‌طور رسمی به سیاست «چین واحد» پایبند است و تایوان را به‌عنوان کشوری مستقل به رسمیت نمی‌شناسد؛ از سوی دیگر، همکاری فنی، امنیتی و حتی سیاسی با تایوان به‌طور محسوسی گسترش یافته است. این دوگانگی، از نگاه چین، نوعی «دور زدن دیپلماتیک» محسوب می‌شود که مشروعیت موضع رسمی اسرائیل را زیر سؤال می‌برد.

وقتی جنگ غزه به معادلات امنیتی شرق آسیا گره می‌خورد

پیوند خوردن این همکاری با جنگ غزه، بُعد حساس‌تری هم به ماجرا بخشیده است. تایوان به‌طور علنی از اقدامات نظامی اسرائیل در غزه حمایت کرده و جنگ این رژیم با حماس،حزب الله و ایران را الگویی برای مواجهه با تهدیدات چین معرفی کرده است. مقامات تایوانی بارها تأکید کرده‌اند که تجربه اسرائیل در رهگیری موشک‌ها و مقابله با بازیگران غیردولتی و دولتی، می‌تواند برای دفاع تایوان در برابر چین آموزنده باشد. چنین اظهاراتی، از دید پکن، نه‌تنها جانبدارانه، بلکه تحریک‌آمیز و خصمانه تلقی می‌شود.

در سطح راهبردی، سامانه T-DOM قرار است شبکه‌ای یکپارچه از سامانه‌های موجود تایوان—از جمله موشک‌های پاتریوت آمریکایی، موشک‌های بومی اسکای‌بو و توپخانه ضدهوایی—را به یک ساختار چندلایه مشابه الگوی دفاعی اسرائیل متصل کند. اگر این پروژه با موفقیت اجرا شود، می‌تواند توان تایوان برای مقابله با حملات موشکی و پهپادی چین را به‌طور قابل‌توجهی افزایش دهد و هزینه هرگونه اقدام نظامی پکن علیه این جزیره را بالا ببرد. همین نکته، دلیل اصلی نگرانی عمیق ارتش آزادی‌بخش خلق چین است.

از منظر ژئوپلیتیکی، این همکاری را نمی‌توان جدا از رقابت کلان میان واشنگتن و پکن تحلیل کرد. اسرائیل، چه آگاهانه و چه ناخواسته، در حال نزدیک‌شدن به محور غیررسمی‌ای است که هدف آن مهار چین در شرق آسیاست. هرچند نقش آمریکا در این همکاری به‌طور مستقیم برجسته نشده، اما استفاده تایوان از سامانه‌های آمریکایی در کنار فناوری‌های اسرائیلی، نشان‌دهنده هم‌افزایی امنیتی میان متحدان واشنگتن است؛ امری که چین آن را بخشی از راهبرد محاصره راهبردی خود می‌داند.

در نهایت، واکنش تند چین به همکاری نظامی تایوان و اسرائیل بیانگر این واقعیت است که مسئله تایوان دیگر صرفاً یک بحران منطقه‌ای نیست، بلکه به میدان پیوندخورده‌ای از منازعات جهانی تبدیل شده است. برای اسرائیل، ادامه این مسیر می‌تواند به تشدید تنش با یکی از قدرت‌های بزرگ جهانی بینجامد؛ و برای تایوان، هرچند تقویت توان دفاعی یک ضرورت امنیتی تلقی می‌شود، اما همزمان خطر کشیده‌شدن به رویارویی زودهنگام با چین را نیز افزایش می‌دهد. در این میان، سامانه T-DOM فراتر از یک پروژه نظامی، به نمادی از تغییر موازنه‌های حساس قدرت در نظام بین‌الملل بدل شده است.